درباره کلامی

۱۵ اسفند ۱۳۹۴

دو کار خوب: آموختن و درختکاری

از میان کارهای خوب، و باقیات حسنه‌ای که انسان می‌تواند از خود به جای بگذارد، هیچ یک به اندازه آموختن و یا فراهم کردن زمینه آموزش، نمی‌تواند ماندگار و موثر باشد. آموختن به یک انسان، به زعم من، بهترین هدیه‌ای است که می‌توان به او داد. یک کار خوب دیگر، کاشتن درخت و یادگار گذاشتن آن برای آیندگان است. امروز روز درختکاری بود، و خوش به حال کسانی که، توانستند نهالی بکارند و طبیعت را خوشحال کنند.

درخت‌ها و گیاهان، کارشان مشخص است. بعید است زمانی بخواهند به جای اکسیژن، گازی سمی یا خطرناک را تحویل دهند. اما آموختن، می‌تواند درست انجام نشود و چیزهایی آموخته شوند که ارزشش را واقعا نداشته‌اند. ظرافت کار یک معلم هم، دقیقا همینجاست: در هنگام آموزش، چه چیزی را از خود به یادگار می‌گذاریم؟

۱۴ اسفند ۱۳۹۴

ارزش، اقلیت و اکثریت در نگاه ما

تصویر این گنجشک، یکی از چندین تصویر پس زمینه‌ای است که چند سال است، به صورت گردشی در کامپیوتر شخصی‌ام از آن‌ها استفاده می‌کنم. یکی از ویژگی‌های مهم این تصویر، بیش از اندازه معمولی بودن سوژه آن است. من شخصا روزانه ده‌ها گنجشک را می‌بینم و شاید صدای صدها گنجشک را هم می‌شنوم. زمانی فکرش را هم نمی‌کردم که چنین تصویری، که به شدت معمولی و تکراری است، بتواند عکس پس زمینه باشد. اما شد و من فکر می‌کنم واقعا تصویر زیبایی است، و خواستم این زیبایی و ظرافت را، با شما نیز به اشتراک بگذارم.

۱۲ اسفند ۱۳۹۴

اقتصاد فرهنگ و آموزش: یک ضرورت اجتناب ناپذیر

دیروز (۱۱ اسفند ۱۳۹۴) در آیین اختتامیه «هشتمین جشنواره رسانه‌های دیجیتال» به همراه تعدادی از همکاران، حضور داشتم. صحبت‌های خوبی توسط مسئولین وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی، و به ویژه وزیر محترم، دکتر علی جنتی، مطرح شدند. یکی از موضوعات جالبی که ایشان به آن پرداختند، موضوع شبکه‌های اجتماعی و اجتناب ناپذیری آن‌ها بود. یکی از جالب‌ترین نقطه نظرات ایشان، مربوط به لزوم بازنگری و به روز رسانی در دیدگاه‌ها نسبت به پدیده‌های نو در حوزه فناوری بود، تا به این ترتیب، حداقل فاصله‌مان را با دنیا حفظ کنیم و بیشتر عقب نمانیم. در کل، صحبت‌های خوبی بودند و امیدوارم که ایشان این نگرش را، در حوزه مدیریتی خودشان، عملیاتی نیز کنند.

۱۰ اسفند ۱۳۹۴

گیاهخواری هم، نوعی شکار است

آیا تا کنون یه این فکر کرده‌اید که یک موجود زنده دیگر را، همان طور، به صورت زنده بخورید؟ می‌دانم که منظره هولناکی است. اما واقعیت این است که، هر بار که یک سیب تازه را گاز می‌زنید، در واقع یک موجود زنده را، می‌بلعید. به خصوص زمانی که یک میوه را از درخت می‌چینید و (احتمالا پس از شستن) میل می‌کنید. در واقع، میوه‌ها و سبزیجات، حتی پس از چیده شدن، باز هم سلول‌های زنده دارند و به همان صورت توسط ما، به ویژه دوستان گیاهخوار خورده می‌شوند. به خصوص این موضوع، در خصوص هسته و دانه گیاهان، بسیار ملموس‌تر است.

۷ اسفند ۱۳۹۴

خراش بر دیوار تاریخ

حتما برایتان پیش آمده است که در هنگام بازدید از آثار باستانی، چشم‌تان به یادگاری‌های افراد افتاده باشد. غالبا اسم یک فرد، با ذکر نام شهرش و تاریخ نگارش یادگاری، محتوایی است که این افراد قصد انتقال آن را دارند. این پدیده که منحصر به ایران عزیز هم نیست، صد البته موضوع بسیار ناپسندی است. این موضوع، علاوه بر آثار باستانی، بر روی تنه درختان، در کوپه قطارها، و در فضاهای عمومی شهرها نیز مشاهده می‌شود. اما ریشه انجام چنین کاری چیست؟

۴ اسفند ۱۳۹۴

زرگرها و خط بریل

چند سالی است که بر روی بسته‌بندی داروها، برای راحتی نابینایان، نام و مشخصات دارو به صورت خط بریل نوشته می‌شود. در ابتدا این موضوع منحصر به داروهای خارجی بود؛ اما خوشبختانه شرکت‌های داروسازی داخلی نیز، این اقدام مثبت را شروع کرده‌اند، که قطعا جای تقدیر و تشکر ویژه دارد.

تا کنون چندین بار برایم پیش آمده است که برای تهیه دارو به داروخانه مراجعه کرده‌ام و مسئول فنی داروخانه، نتوانسته است به درستی نام دارو را بخواند. چندین بار داروی اشتباه تحویل گرفته‌ام و چندین بار نیز، مجددا به مطب پزشک تجویز کننده نسخه مراجعه کرده‌ام، تا از نسخه‌اش و خط حرفه‌ای خودش، رمزگشایی کند. به زعم من، اگر کمی فاصله بیافتد و آن پزشک موضوع را فراموش کند، احتمالا خودش هم نخواهد توانست، پرده از محتوای واقعی نسخه بردارد.

۳ اسفند ۱۳۹۴

نقطه آبی رنگ پریده

این تصویر یکی از محبوب‌ترین مناظر و تصاویر علمی ثبت شده است. نام تصویر نقطه آبی رنگ پریده (Blue Pale Dot) است و در میان منجمین بسیار معروف است؛ تا جایی که برخی این تصویر را، تابلوی مونالیزای فضانوردی و نجوم می‌دانند.

این یک عکس از زمین، از فاصله ۶ میلیارد کیلومتری است و حدود ۲۶ سال پیش توسط فضاپیمای وُیجر یک، ثبت شده است. این فضاپیما در سپتامبر ۲۰۱۳ از فضای منظومه شمسی خارج شد و در حال حاضر، دورترین ساخته دست بشر، از کره زمین است. اندازه زمین در تصویر فوق، کوچکتر از یک پیکسل، و فقط حدود ۱۲ درصد اندازه یک پیکسل است. نوارهای رنگی نیز، حاصل انعکاس نور خورشید در لنز دوربین ویجر یک هستند. نسخه اصلی تصویر و اطلاعات تکمیلی در خصوص آن را می‌توانید در ویکی‌پدیا بخوانید.

۳۰ بهمن ۱۳۹۴

آپارتمانی به نام جهان

جهان پیرامون ما، شامل هر آنچه از آن دیده‌ایم و خواهیم دید، حدود ۱۴ میلیارد سال پیش در اثر مهبانگ به وجود آمده است. از آن زمان تا کنون، این جهان هیچ گاه از تکاپو نایستاده است و کارخانه‌ای فعال در قلب جهان، مدام مشغول افزودن موجودات و مفاهیم جدید بوده است.

نخستین محصولات این کارخانه عظیم، پس از پیدایش مکان و زمان (که اساسا وجود نداشتند)، به احتمال زیاد ذرات بنیادین است که در مدل‌های مختلف، تعداد آن‌ها متفاوت است. در مدل استاندارد، تا کنون ۶۱ نوع از این ذرات بنیادین کشف شده‌اند. این ذرات علی رغم حضور در همه جا و در هر زمان، صرفا آجرهای پایه ساختمان گیتی را تشکیل می‌دهند و ظرفیت ایجاد مفاهیم و کارکردهای پیچیده را ندارند. مدتی بعد، موجودات پیچیده‌تری پا به عرصه وجود می‌گذارند، که از میان آنها، الکترون، پروتون و نوترون، بیش از همه برای ما آشنا هستند.

۲۷ بهمن ۱۳۹۴

قرارداد زمانی

چند شب پیش، در یخچال را باز کردم تا طبق معمول، پیش از خواب یک لیوان شیر بخورم. ساعت از ۱۲ نیمه شب گذشته بود و تاریخ انقضای شیر، عملا مربوط به دیروز بود. اگر در آن لحظه، یک ماشین یا روبات با منطق دو-دویی و کلاسیک قرار بود تصمیم‌گیری کند، آن یک لیوان شیر، اصولا نباید خورده می‌شد؛ اما من (احتمالا به دلیل استفاده از منطق فازی) شیر را خوردم و خوشبختانه مشکلی هم پیش نیامد.

تجربه و قضایای ریاضی نشان داده‌اند، این نوع تصمیم‌گیری‌ها با تغییر موتور استنتاج به یک موتور نرم‌تر (مثلا موتور استنتاج فازی) می‌توانند منجر به نتایج بهتری شوند. اما با توجه به ماهیت زمان (که متغیر مستقل این مسأله است)، می‌شود از زاویه دیگری نیز به این موضوع نگاه کرد.

۲۶ بهمن ۱۳۹۴

فاصله کلمات از خودشان

این که انسان می‌تواند اسم و کلمه اختراع کند، قدرتی بی نظیر به او می‌دهد که وی را کاملا متمایز از دیگر موجودات زنده می‌کند. هر چند در سایر موجودات زنده، به ویژه میمون‌ها و سایر پستانداران نیز، این توانایی دیده شده است؛ اما سطح انسان بسیار بالاتر از سایر موجودات است. انسان هم تعداد کلمات بیشتری می‌تواند بسازد و هم گستره وسیعی از معانی را پوشش می‌دهد. مثلا از یک میمون یا دلفین، می‌توان انتظار داشت که معنای کلماتی مثل من، تو، درخت، قلمرو و غذا را بداند؛ اما به احتمال زیاد، کلماتی مثل تکریم، انتقاد، مهبانگ، پشتیبانی و تحول، جایی در لغت‌نامه ایشان نخواهد داشت.

اعتبار همه کلمات به معنایی است که به همراه خود دارند و قطعا بدون این معنا، اگر روی کاغذ هستند، فقط یک شکل هندسی محسوب می‌شوند و اگر گفته می‌شوند، صرفا یک موج مکانیکی هستند که در هر محیطی نیز، امکان انتشار ندارد. با این حال، بعضا کلمات نه تنها معنایشان کمرنگ می‌شود و یا از دست می‌رود؛ بلکه حتی معنای متضاد هم می‌گیرند.