تا به حال فکر کرده‌اید که حرف X (ایکس) به چه دلیلی به عنوان علامت مجهول در ریاضیات و علوم به کار می‌رود؟ این موضوع دلیل بسیار جالبی دارد که «تری مور» در این سخنرانی تد [+] به آن پرداخته است. اگر دلیل اصلی این موضوع را بخواهم در یک جمله بگویم، این است: حرف X علامت مجهول در ریاضی است، چون در زبان اسپانیایی، صدای «ش» وجود ندارد. اما این دو چه ربطی به هم دارند؟
چند روز پیش، در ۵ اسفند ۱۳۹۵، تیم امنیتی گوگل خبر یافت شدن اولین نمونه از تصادم (Collision) در الگوریتم SHA-1 را در اینجا [+] منتشر کرد. با وجود این که این موضوع به صورت نظری چندین سال قبل در مقالات علمی اعلام شده بود، اما این یک نمونه کاملا عملی است و سیاست کاری بسیاری از شرکت‌ها و سیستم‌های نرم‌افزاری را تحت تأثیر قرار خواهد داد. اما این الگوریتم چیست و چرا این موضوع این قدر مهم است؟
در مقدمه کتاب «بحر در کوزه»، از آثار زنده یاد عبدالحسین زرین کوب، نکته‌ای بیان شده است که بیشتر شبیه گلایه و ابراز تأسف است. متن مورد نظر را در ادامه آورده‌ام و پس از آن، به موضوع اصلی این نوشته، یعنی اثر پروانه‌ای، خواهم پرداخت.
عبدالحسین زرین کوب این طور می‌نویسد: این کتاب بازسازی اثری است که مدت‌ها قبل از تصنیف کتاب «سرّ نی» مجال اتمام یافت، و در مدت مسافرت خارج که به سبب بیماری طولانی برای نویسنده پیش آمد، نسخه منحصر به فرد اصل آن در دست این و آن ضایع شد و ظاهرا مفقود و بی‌نشان گشت. آن نسخه که تألیف حاضر، تلفیق دوباره‌ای از پاره‌ای مواد و یادداشت‌های بازیافته آن محسوب است، در اصل «مقدمه‌ای بر مثنوی» خوانده می‌شد.
بدون شک قضیه بیز (Bayes’ Theorem) یکی از مهم‌ترین اصول آمار و احتمالات است که بخش قابل توجهی از دانش مدرن ما در حوزه‌های مختلف، به طور خاص در حوزه هوش مصنوعی و مهندسی کنترل، بر آن استوار است. پروازهای امن در خطوط هوایی، سیستم‌های نظارتی و کنترلی شبکه برق، روبات‌های متحرک، موتورهای جستجو و ده‌ها کاربرد دیگر در زندگی روزمره ما، بدون این قانون عملا نمی‌توانستند وجود داشته باشند. بخش قابل توجهی از دانش هوش مصنوعی، که وظیفه آن توسعه هوشمندی سیستم‌های کامپیوتری است، بر روی قانون بیز و آمار بیزی بنا شده است. به عقیده بسیاری از دانشمندان علوم کامپیوتر، اساسی‌ترین معادله توصیف کننده هوش، همین قانون بیز است.
آزمایش «هماهنگی مترونوم‌ها» یکی از پدیده‌های جالب است که حقایق بسیار جالبی را به نمایش می‌گذارد. مترونوم ابزاری است که می‌توان از آن برای ایجاد نوسان با دوره تناوب دلخواه استفاده کرد و اصلی‌ترین کاربرد آن، در تمرین موسیقی و هماهنگ‌سازی یک گروه نوازنده است، تا ریتم یا ضرب آهنگ را نگه دارند.
چند روز پیش، به مناسبت روز بزرگداشت «حکیم عمر خیّام نیشابوری»، مطلب کوتاهی نوشتم که در آن، آثار و خدمات ارزنده او را، مرور کرده بودم. در این مطلب، به موضوع روش ترسیمی خیام برای حل کلاسی خاص از معادلات درجه سه اشاره کرده بودم. عده‌ای از دانشجویان و دوستان، در صحبت‌هایشان در این خصوص کنجکاو بودند و سئوالاتی را درباره آن مطرح می‌کردند. و این شد که به فکر افتادم، برای روشن‌تر شدن موضوع، و آشنایی هر چه بیشتر علاقه‌مندان با این روش خاص، یک فیلم آموزشی کوتاه را تهیه کنم تا از طریق فرادرس، در اختیار افراد علاقه‌مند و دانشجویان قرار گیرد.
امروز ۲۸ اردیبهشت، سالروز تولد حکیم عمر خیام نیشابوری، و روز بزرگداشت این فیلسوف، منجم، ریاضی‌دان، دانشمند و شاعر ایرانی است. با بررسی آثار به جای مانده از خیام، می‌توان به راحتی پی به این نکته برد که او، فراتر از زمان خود و به مراتب مدرن‌تر از هم عصران خود می‌زیسته است. رباعیات خیام، که بیشترین علت شهرت وی در نزد مردم ایران و خارج از ایران بوده است، گذشته از جاذبه‌های ادبی و شعری، یک رساله فلسفی عمیق است، که چکیده سال‌ها خردورزی این اندیشمند بزرگ بوده است.
ما در طول روز، از اعدادی در اندازه‌ها و انواع مختلف استفاده می‌کنیم؛ یک رقمی تا ده رقمی. اما به نظر می‌سد این اعداد بعضا معنای واقعی خود را از دست می‌دهند و به مفاهیمی نسبی در حوزه کاربردشان تبدیل می‌شوند. به ویژه اعداد بزرگ در حد میلیارد، با وجود عادی شدن در ادبیات روز مره، واقعا اعداد بزرگی هستند و مقدار آن‌ها، شایسته یک بررسی دقیق است. باید در به کار بردن اعداد و محاسبات‌مان، تجدید نظر کنیم.