سیدمصطفی کلامی هِریس

فیلم شلاق (Whiplash)، اثر دیمین شزل (Damien Chazelle)، و محصول سال ۲۰۱۴، یکی از فیلم‌های ارزشمند چند سال اخیر است؛ به خصوص بازی خیره کننده جِی. کِی. سیمونز در نقش ترنس فلچر، یک مربی موسیقی جاز بسیار سختگیر، یکی از نقاط قوت مهم این فیلم است. در بین معلمان، مربیان، و والدین نیز، افرادی هم عقیده با «فلچر» کم نیستند. افرادی که از کوچک‎ترین اشتباه هم نمی‌گذرند. برای داشتن تصویری دقیق‌تر از طرز فکر فلچر، یک دیالوگ مهم از فیلم را در ادامه آورده‌ام که در یک کافه میان او و دیگر نقش مهم فیلم، اندرو نیمن، که یکی از شاگردان وی است، اتفاق می‌افتد.

ترنس فلچر: من داستان چارلی پارکر رو برات تعریف کردم؟ درسته؟

اندرو نیمن: آره؛ جو جونز یک سِنج رو به طرف سرش پرت کرده.

ترنس فلچر: دقیقا. پارکر یک بچه جوان بود، و ساکسیفون رو خوب می‌زد. یک روز وقتی می‌خواسته یک قطعه حساس رو اجرا کنه، کلا گند می‌زنه. جونز به همین خاطر اون رو سرزنش می‌کنه و بهش می‌خنده. پارکر اون شب، تا صبح گریه می‌کنه؛ اما می‌دونی بعدش چه کار می‌کنه؟ تمرین. اون تمرین می‌کنه و تمرین می‌کنه و فقط یک هدف توی ذهنش داشته: دیگه هیچ وقت کسی بهش نخنده. یک سال بعد اون برمی‌گرده به گروه؛ میره بالای صحنه و بهترین اجرای سولوی لعنتی دنیا رو اجرا می‌کنه. اما فرض کن که جونز روز اول، این طور می‌گفت: «خوب چارلی؛ اجرای خوبی بود. آفرین». اون وقت چارلی پیش خودش این طور فکر می‌کرد: «خوبه. پس من اجرای خوبی داشتم». پایان داستان؛ و دیگه هیچ «پرنده»‌ای هم نبود (اسم یکی از قطعات پارکر). به نظر من، این یک تراژدی تمام عیاره. اما این دقیقا اون چیزیه که الان دنیا می‌خواد! مردم تعجب می‌کنن که چرا موسیقی جاز داره از بین می‌ره؟ من بهت می‌گم. و هر آلبوم جاز مزخرفی که اون بیرون هست، در واقع نظر من رو اثبات می‌کنه. هیچ عبارتی در زبان، خطرناک‌تر از «آفرین» نیست.

[پایان دیالوگ]

از نظر من، سخت‌گیری در آن مقیاس که فلچر نسبت به شاگردانش روا می‌داشت، تا جایی که باعث خودکشی یکی از آن‌ها شد، به هیچ عنوان مقدمه شاهکار آفرینی نیست. شاید در معدود دفعاتی جواب بدهد؛ اما یک راه حل اصولی نیست. کار سختی هم نیست. اتفاقا اگر یک مربی بتواند شاگردی خوب تربیت کند، بدون این که بر روح و روان او خراش بیاندازد، آن زمان کاری بی‌نظیر کرده است. خلاصه کلام این که، به امثال «فلچر»، نباید از بابت الگوی تربیتی که دارند، «آفرین» گفت. اتفاقا راحت‌ترین کار را انجام داده‌اند و هر کس هم که شایسته «آفرین» شنیدن باشد، فلچرها این شایستگی را قطعا ندارند.