سیدمصطفی کلامی هِریس

مدتی قبل، یکی از دانشجویان سئوالی را در خصوص مرجع «قانون صد گام» مطرح کرده بود. این قانون، یکی از مفروضات علوم شناختی و عصب‌شناسی مدرن است که کاربردهایی نیز در هوش مصنوعی و طراحی سیستم‌های هوشمند دارد. متن قانون صد گام، برای نخستین بار، در مقاله‌ای از فِلدمن و بالارد در سال ۱۹۸۲ مطرح شده است و به این صورت است: هر عملی در مغز انسان، مستقل از این که چقدر ساده یا پیچیده باشد، نهایتا ۱۰۰ سلول عصبی یا نورون را فعال خواهد کرد.

یک ترانزیستور سیلیکونی شباهت‌های زیادی به یک سلول عصبی دارد و تقریبا هر دو، مثل یک دروازه یا شیر عمل می‌کنند، که با دریافت یک فرمان خارجی، باز یا بسته (فعال یا غیر فعال) می‌شوند. مدت زمان پاسخ‌دهی یک ترانزیستور، که عنصر سازنده کامپیوترهای امروزی است، در حد یک نانوثانیه است. جالب است که مدت پاسخگویی نورون‌ها، یک میلی ثانیه است و از این جهت، سلول‌های مغز ما، یک میلیون بار کندتر از ترانزیستورها هستند. اما چرا مغز ما این قدر سریع عمل می‌کند و کارایی بالایی در مقایسه با کامپیوترها دارد؟

ریشه عملکرد پیچیده مغز، در تعداد بسیار زیاد سلول‌های سازنده آن و ارتباط‌های بسیار انبوه میان این سلول‌هاست. اما دلیل سرعت بسیار بالای پردازش در مغز، همین «قانون صد گام» است. طبق این قانون، برای انجام هر کار در مغز، نهایتا صد نورون فعال می‌شوند و به همین دلیل، مغز همه کارهای محول شده را، در کمتر از ۱۰۰ میلی ثانیه انجام می‌دهد. یعنی، ریشه سرعت عمل مغز، نوعی نظم سازمانی است، که معادلی در سیستم‌های کامپیوتری فعلی ندارد. این قانون، نوعی استاندارد طراحی سیستم‌های هوشمند نیز محسوب می‌شود و بخش مهمی از بهبود سیستم‌های کامپیوتری در آینده، با محقق شدن این قانون در سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی، میسر خواهد شد.