سیدمصطفی کلامی هِریس

فیلم «دیکتاتور بزرگ»، یکی از آثار ماندگار سینمای کلاسیک با بازی تماشایی چارلی چاپلین است، که در سال ۱۹۴۰ ساخته شده و با روایت داستان یک شخصیت خیالی، به نقد آدولف هیتلر پرداخته است. آثار دیگری نیز در نقد و هجو دیکتاتوری ساخته شده‌اند، که یکی از آخرین نمونه‌ها، فیلم «دیکتاتور»، محصول سال ۲۰۱۲ است، که زندگی یک دیکتاتور خیالی دیگر به نام علاء الدین را به تصویر می‌کشد.

در هر دو فیلم، نوعی بازیگوشی کودکانه و خنده‌دار در رفتار دیکتاتورها قابل مشاهده است، که به زعم من، نه تنها ویژگی این فیلم‌های طنز، بلکه ویژگی ذاتی دیکتاتورهاست. دیکتاتوری که زمین و زمان را ملعبه خود کرده است، یا دیکتاتوری که به جای همه کلمات مثبت و منفی، می‌خواهد نام و سلیقه خودش را بشنود. این‌ها، با همین مقدار از مضحک بودن، و با تلخی کامل، در زندگی واقعی دیکتاتورها نیز، قابل مشاهده هستند.

البته، خوشبختانه یا متأسفانه، برای یافتن دیکتاتور لازم نیست به سراغ رهبر کره شمالی یا معمر قذافی برویم. بسیاری از افراد دور و نزدیک همه ما، در نوع خودشان دیکتاتورهایی هستند که در دایره اختیارات خودشان، هر آنچه از این صنعت بلد بوده‌اند به کار بسته‌اند؛ از تحمیل رنگ گرفته تا تحمیل مزه غذا. برای دیکتاتور بودن، حتما لازم نیست که اختیار یک کشور در دستان یک نفر باشد. هر نوع محدودسازی و اعمال سلیقه افراطی، نوعی دیکتاتوری خفیف است. اما همین دیکتاتوری خفیف، به مرور زمان، می‌تواند آن قدر توسعه پیدا کند، که هر نوع آزادی و اختیاری را از اطرافیان سلب کند و هر نوع سلیقه متفاوت را، ببلعد. این تصویر تلخ و البته مضحکی است که از همه دیکتاتورهای اطراف‌تان می‌توانید ببینید.