سیدمصطفی کلامی هِریس

چند روز پیش، مقاله جالبی در مجله مواد نیچر (Nature Materials) به چاپ رسید، که هم اکنون در این لینک [+] در دسترس است. محققینی از MIT و دانشگاه کالیفرنیا، توانسته‌اند با مهندسی و تغییر گیاه اسفناج، آن را به یک وسیله تشخیص مواد منفجره و بمب تبدیل کنند. آن‌ها با کار گذاشتن سنسورهایی بسیار ریز در اسفناج، یک سیستم تشخیص مواد منفجره ساخته‌اند، که حتی در مواقع نیاز، می‌تواند از طریق ایمیل، خطرات احتمالی را اطلاع‌رسانی کند. به این ترتیب، احتمالا دیگری نیازی به سگ‌های بمب‌یاب هم نخواهیم داشت.

این پروژه و دستاورد در حوزه نانوبایونیک گیاهی (Plant Nanobionics) طبقه‌بندی می‌شود، که هدف کلی آن، افزودن قابلیت‌های ویژه به گیاهان، با کار گذاشتن نانومواد (نانومتریال) در داخل آن‌هاست. سیستم بمب‌یاب مبتنی بر اسفناج، با کار گذاشتن سنسوری خاص در بخشی از برگ گیاه که مخصوص انجام فتوسنتز است، کار می‌کند. سنسورهای کار گذاشته شده، امکان تشخیص ترکیبات نیتروآروماتیک را دارند، که در مین‌های زمینی و سایر مواد منفجره یافت می‌شوند.

زمانی که ترکیبات نیترو در خاک وجود داشته باشد و توسط ریشه گیاه جذب شود، به طور متوسط پس از ۱۰ دقیقه، این مواد به سنسورهای کار گذاشته شده در برگ گیاه می‌رسند و در این زمان، با تحریک سنسورها، یک سیگنال نوری ارسال می‌شود. همین سیگنال نوری، که البته لزومی ندارد که مرئی باشد، می‌تواند توسط یک دوربین دریافت شود و کامپیوتر متصل به دوربین، می‌تواند پیام حاوی هشدار را، مثلا از طریق ایمیل، ارسال نماید.

همین تیم، توانسته‌اند اسفناجی را طراحی کنند که می‌تواند دوپامین را تشخیص دهد. محققان می‌گویند که این روش می‌تواند تقریبا بر روی هر گیاه زنده‌ای پیاده شود. در آینده، این امکان وجود خواهد داشت که گیاهان یاد بگیرند و انواع مختلفی از آلودگی‌ها را تشخیص و اطلاع دهند. قطعا این روش، به مراتب بهتر از کار گذاشتن سیستم‌های پیچیده است. چرا که گیاهان تقریبا همه جا هستند و طبق نتایج این پژوهش، گیاهان به خوبی از عهده این کار بر می‌آیند.