سیدمصطفی کلامی هِریس

آیا تا کنون به این فکر کرده‌اید که مهم‌ترین دانش، تخصص و مهارت ما چیست؟ چیزی که مادر و پدید آورنده بخش مهمی از علم بشری است. آیا مانند «دو» که مادر ورزش‌ها شناخته می‌شود، دانشی وجود دارد که علوم مختلف، از آن منشعب شده باشند؟ باید بگویم چنین دانشی وجود دارد و در این نوشته، به این موضوع خواهم پرداخت.

مهم‌ترین دانش ما، که مولد بخش قابل توجهی از علوم و تخصص‌های بشری است، طبقه‌بندی یا Classification است. بسیاری از مشاغلی که در بازار کار وجود دارند، نوع اختصاصی شده‌ای از طبقه‌بندی هستند، که نتیجه سال‌ها مشاهده و بررسی را، به صورت یک سری قواعد تخصصی در بطن خود دارند. مثلا، یک پزشک معاین، با شنیدن شرح حال بیمار، معاینه او و بررسی نتیجه آزمایش‌های پزشکی، او را در گروه افراد سالم یا بیمار، طبقه‌بندی می‌کند. نتیجه این کار، مرخص کردن بیمار و یا تجویز یک نسخه یا عملیات جراحی خواهد بود؛ یا ترکیبی از اقدامات ممکن. یک داور ورزشی، شرایط پیش آمده در یک مسابقه را، به صورت یکی از حالات مجاز یا غیر مجاز طبقه‌بندی می‌کند. یک مذاکره کننده، همین طبقه‌بندی را برای پیشبرد اهداف مذاکره انجام می‌دهد و بسته به نتیجه طبقه‌بندی، تصمیماتی را می‌گیرد.

در واقع، طبقه‌بندی نه یک ابزار، بلکه یک مسأله در یادگیری است که پایه‌گذاران علوم و تخصص‌های مختلف، این مسأله را در حوزه تخصصی خودشان حل کرده و به دانش مربوطه دست یافته‌اند. به طور خاص، رد پای طبقه‌بندی در علومی که موضوع بحث آن‌ها تشخیص یا کارشناسی است، قطعا قابل مشاهده است. در واقع بخش زیادی از دانشجویان، در کلاس‌های درس، مشغول یادگیری «علم طبقه‌بندی» سفارشی شده برای تخصص خودشان هستند.

اما طبقه‌بندی غیر آکادمیک هم دارای اهمیت ویژه‌ای است و بخش مهمی از دانش زمینه‌ای ما را ساخته است. به عنوان مثال، وقتی درد یا خارش را در جایی از بدن‌تان حس می‌کنید، مغز شما، با توجه به سیگنال‌های عصبی دریافت شده، طبقه‌بندی لازم را انجام می‌دهد و به این نتیجه می‌سد که مثلا، کف دست چپ شما می‌خارد. اما جالب است بدانید که چند سال طول کشیده است که مغز هر یک از ما، توانایی تشخیص همه بخش‌ها را به دست بیاورد. به عنوان مثال، کودکان در صورتی که دردی داشته باشند، در نشان دادن محل درد، معمول دقیق نیستند و یک ناحیه بزرگ را به عنوان منشأ درد، معرفی می‌کنند. یا مثلا، اگر فرد بزرگ‌سالی، برای اولین بار دردی داشته باشد (مثلا درد کلیه) و قبلا آن را تجربه نکرده باشد، احتمالا در تشخیص درد، محل آن و چرایی آن، سردرگم خواهد شد.

هر جا صحبت از تشخیص باشد، حتما یک عامل طبقه‌بندی کننده وجود دارد که این تشخیص را ممکن کرده است. این تشخیص می‌تواند یک موضوع تخصصی و حرفه‌ای باشد و یا این که، یک موضوع کاملا عادی و روزمره. در هر حال، بخش قابل توجهی از دانش و معارف بشر، چیزی نیست جز حالات خاص طبقه‌بندی. شاید به همین دلیل است که آموزش علم نام‌ها به آدم ابوالبشر، امتیاز ویژه‌ای برای او محسوب شده است؛ چرا که ابزار طبقه‌بندی را به دست آورده است.