سیدمصطفی کلامی هِریس

چند ماه پیش، مقاله‌ای کوتاه در خصوص اهمیت آموزش و نقش آن در پیشرفت و توسعه اقتصادی، برای فصلنامه همشهری اقتصاد نوشتم. به دلیل اهمیت وافر مطالب و آمارهای منتشر شده در این مقاله، تصمیم گرفتم متن کامل‌تر این مقاله را در وبلاگم منتشر کنم. موضوع آموزش دارای اهمیت بسیار زیادی در پیشرفت کشور است و به زعم من، حتی می‌توان آن را مهم‌ترین مولفه توسعه و پیشرفت نیز دانست. با این حال که، حتی آموزش به روش‌های سنتی نیز، یکی از روش‌های مقرون به صرفه و مطمئن برای ایجاد زمینه رشد در جامعه است؛ ولی به لطف توسعه فناوری و حضور پروژه‌های آموزش آنلاین، هم اکنون آموزش ارزان‌تر و با کیفیت‎تر هم شده است.

شخصا معتقدم که ما در یک بزنگاه تاریخی از منظر آموزشی هستیم و هر کشوری که قدر این زمان و منابعش را بداند، مطمئنا سهم مهمی در معادلات آینده جهان خواهد داشت. در ادامه، ابتدا چند جمله و آمار کلیدی از این مقاله آمده‌اند و سپس متن کامل مقاله، برای مطالعه قرار داده شده است. امیدوارم انتشار عمومی اطلاعات ارائه شده در این مقاله، منعکس کننده بخشی از اهمیت موضوع آموزش باشد.

چند مطلب و آمار کلیدی که از متن مقاله انتخاب شده‌اند، در ادامه آمده اند:

• اگر قرار بر ایجاد توسعه در مقطعی از زمان و یا منطقه جغرافیایی خاصی باشد، آموزش قطعا بهترین راه ممکن خواهد بود.
• آمار ارائه شده توسط یونسکو نشان می‌دهند، یک سال تحصیل بیشتر، به طور متوسط درآمد یک فرد خاص را، می‌تواند تا ۱۰ درصد افزایش دهد.
• طبق همین آمار، اگر همه آحاد یک جامعه، یک سال بیشتر تحصیل کنند، به طور متوسط، ۳۷ صدم درصد بر تولید ناخالص داخلی (GDP) آن جامعه افزوده می‌شود. برای ایجاد چنین اثر ماندگاری در یک جامعه، سرمایه‌گذاری در آموزش یکی از روش‌های ارزان از نظر منابع زمانی و مالی مورد نیاز است.
• مطالعات و گزارش‌های بانک جهانی نشان می‌دهد که آموزش در افزایش درآمد و کارایی زنان، نسبت به مردان اثر بیشتری دارد و به طور متوسط یک سال تحصیل بیشتر یک زن، می‌تواند ۲۰ درصد درآمد او را افزایش دهد.
• بخش قابل توجهی از هزینه ایجاد یک مدرسه یا دانشگاه، صرف احداث ساختمان و محیط آموزشی می‌شود. این در حالی است که با هزینه احداث یک مدرسه، که قرار است به چند هزار نفر خدمات ارائه کند، می‌توان همه دروس آن مدرسه را، با تدریس بهترین اساتید کشور، به دست همه افراد کشور رساند.
• هم اکنون زمان آن فرارسیده است که سرمایه‌ها به جای آجرها و تیر آهن، مستقیما بر روی خود انسان‌ها صرف شوند، و مدرسه‌سازی آنلاین در کشورمان شروع شود.
• اگر فرادرس، صرفا با یک تیم اجرایی ۲۰ نفری و بدون حمایت و بودجه، توانسته است برای ۴۰ هزار نفر به میزان یک میلیون ساعت فرصت آموختن ایجاد کند، قطعا با داشتن عزم ملی و حمایت از نهادهای ذی ربط و مسئول، می‌توان دانشگاهی برای همه ۷۵ میلیون جمعیت کشور ساخت و هر سال چندین میلیارد ساعت فرصت مطالعه و آموختن را ایجاد کرد.

متن کامل مقاله نیز، در ادامه آمده است و می‌توانید مطالعه کنید:

غالبا حواس و قوای فیزیکی و سخت‌افزاری انسان در میان سایر جاندارن، از جمله ضعیف‌ترین‌ها محسوب می‌شود. مثلا انسان نمی‌تواند به اندازه یک عقاب تیزبین باشد؛ بهتر از یک روباه بشنود؛ یا سریع‌تر از یک یوزپلنگ بدود. آنچه انسان را در موقعیت ممتازی قرار داده است، قوای فکری و نرم‌افزاری اوست. یکی از نعمت‌هایی نیز که انسان از آن برخوردار است، توانایی آموزش دادن و آموزش دیدن است. بر خلاف سایر جاندارن، که بخش زیادی از دانسته‌هایشان به صورت ناخودآگاه، از طریق وراثت و در لایه غریزه و ژنتیک منتقل می‌شود.

پیشرفت مشترک تمدن بشری و دستاوردهای همراه آن، قطعا بدون آموزش و انتقال خود آگاه اطلاعات میان نسل‌های مختلف، نمی‌توانست محقق باشد. همانند این عملکرد سراسری، اگر قرار بر ایجاد توسعه در مقطعی از زمان و یا منطقه جغرافیایی خاصی باشد، آموزش قطعا بهترین راه ممکن خواهد بود. خاستگاه این نکته، از علوم تجربی است و تاریخ غلبه بشر بر زمین، شاهدی زنده بر آن محسوب می‌شود.

اما از دیدگاه علوم اجتماعی و اقتصادی نیز، ثابت شده است که آموزش مطمئن‌ترین و غالبا سریع‌ترین مسیر برای سرمایه‌گذاری روی انسان‌ها و توسعه جوامع است. مطالعات نشان می‌دهند، یک انسان دانش آموخته، احساس مسئولیت بیشتری در قبال خود، خانواده، اطرافیان، جامعه و کشورش دارد. کسی که در قبال خودش احساس مسئولیت بیشتری داشته باشد، بهداشت جسمی و روانی بهتری خواهد داشت و با احتمال به مراتب کمتری، گرفتار بیماری و یا اعتیاد خواهد شد. مادری که سطح دانش بالاتری داشته باشد، در خصوص تغذیه و بهداشت فرزندانش، دقیق‌تر عمل می‌کند.

آمار یونسکو نشان می‌دهند که ۱۷۱ میلیون نفر، که حدود ۱۲ درصد جمعیت افراد بسیار فقیر در کل جهان هستند، فقط به واسطه دانستن سواد پایه خواندن و نوشتن، می‌توانند از این شرایط نجات پیدا کنند. طبق همین آمار، یک سال تحصیل بیشتر، به طور متوسط درآمد یک فرد خاص را، می‌تواند ۱۰ درصد افزایش دهد. اگر همه آحاد یک جامعه، یک سال بیشتر تحصیل کنند، به طور متوسط، ۳۷ صدم درصد بر تولید ناخالص داخلی افزوده می‌شود. برای ایجاد چنین اثر ماندگاری در یک جامعه، سرمایه‌گذاری در آموزش یکی از روش‌های ارزان از نظر منابع زمانی و مالی مورد نیاز است. به ویژه که آموزش، مصرف یا تمام نمی‌شود و زمینه پذیرش و ارائه آموزش‌های بیشتر را نیز آسان‌تر می‌کند.

وجود آموزش با کیفیت و ادامه‌دار به یک جامعه کمک خواهد کرد که از همه قوای فکری خود در جهت پیشبرد اهداف مشترک استفاده کند. استعدادهای خفته موجود در آحاد جمعیت، صرفا از طریق آموزش قابل تشخیص، توسعه و به کارگیری هستند. به خصوص، در مورد زنان و دختران، این موضوع موثرتر نیز می‌باشد. زنان و دختران نصف جمعیت جامعه را تشکیل می‌دهند و هر جامعه‌ای که از استعدادهای فکری و مهارتی آن‌ها آگاه باشد و بهره لازم را ببرد، می‌تواند سریع‌تر به توسعه پایدار دست یابد. مطالعات و گزارش‌های بانک جهانی نشان می‌دهد که آموزش در افزایش درآمد و کارایی زنان، نسبت به مردان اثر بیشتری دارد و به طور متوسط یک سال تحصیل بیشتر یک زن، می‌تواند ۲۰ درصد درآمد او را افزایش دهد. از این جهت، آموزش به دلیل ایجاد فرصت‌های مناسب جهت حضور فعال و موثر زنان در عرصه‌های مختلف، یکی از راه‌های بسیار مهم است.

افراد دانش آموخته در قبال جامعه و منابع ملی نیز احساس مشترک بیشتری دارند. در پرداخت مالیات بهتر عمل می‌کنند؛ در استفاده از انرژی و آب، اصول صرفه‌جویی را بهتر رعایت می‌کنند؛ پاکیزگی محیط زیست را بیشتر مد نظر دارند؛ تابعیت بیشتری در قبال قوانین راهنمایی و رانندگی دارند؛ و حقوق شهروندی دیگران را محترم‌تر می‌شمارند. از این رو، آموزش مطمئن‌ترین مسیر برای توسعه فرهنگی و اجتماعی است و هر جامعه‌ای که از این موهبت بهره‌مند باشد، خود به خود، صاحب ظرفیت پیشرفت بیشتری نیز خواهد بود. به خصوص بحران‌های مربوط به محیط زیست، که یکی مهم‌ترین خطراتی است که بشریت را تهدید می‌کند، از طریق افزایش امکانات و زمان آموزش، سریع‌تر و ماندگارتر از هر روش دیگری قابل حل توسط افراد جامعه است.

امروزه با تحولاتی که عرصه فناوری و ارتباطات فراهم آمده است، این امکان وجود دارد که آموزش با کیفیت، با دسترسی آسان و همگانی، با هزینه به مراتب پایین‌تر نسبت به دهه گذشته، به همه افراد جامعه ارائه شود. این فرصتی بی‌نظیر است تا کشورها بتوانند با رشد سطح همگانی آموزش، مطمئن‌ترین سرمایه‌گذاری را در مسیر توسعه پایدار ایجاد نمایند. با تغییر در شیوه‌های آموزشی و نحوه اختصاص سرمایه‌ها به موضوع آموزش، در طی ۱۰ سال گذشته، انقلابی در عرصه آموزش رخ داده است که با پیدایش پروژه‌های آموزش آنلاین انبوه در کشورهای مختلف دنیا، از جمله ایران، همراه بوده است.

بخش قابل توجهی از هزینه ایجاد یک مدرسه یا دانشگاه، صرف احداث ساختمان و محیط آموزشی می‌شود. این در حالی است که با هزینه احداث یک مدرسه، که قرار است به چند هزار نفر خدمات ارائه کند، می‌توان همه دروس آن مدرسه را، با تدریس بهترین اساتید کشور، به دست همه افراد کشور رساند. با توجه به وجود برخی نابرابری‌های آموزشی در مناطق مختلف کشور، به نظر می‌رسد هم اکنون زمان آن فرارسیده است که سرمایه‌ها به جای آجرها و تیر آهن، مستقیما بر روی خود انسان‌ها صرف شوند، و نهضت سواد آموزی آنلاین و مدرسه‌سازی آنلاین در کشورمان شروع شود.

اگر فرادرس، صرفا با یک تیم اجرایی ۲۰ نفری و بدون حمایت و بودجه، توانسته است برای ۴۰ هزار نفر به میزان یک میلیون ساعت فرصت آموختن ایجاد کند، قطعا با داشتن عزم ملی و حمایت از نهادهای ذی ربط و مسئول، می‌توان دانشگاهی برای همه ۷۵ میلیون جمعیت کشور ساخت و هر سال چندین میلیارد ساعت فرصت مطالعه و آموختن را ایجاد کرد. ما بخشی از این کار را در فرادرس برای ۴۰ هزار دانشجو و به میزان یک میلیون ساعت مطالعه دانشگاهی در سال انجام داده‌ایم و آماده انتقال تجربه و دانش خود برای ایجاد نسخه آنلاین دانشگاه‌ها و مدارس در کشور هستیم.