سیدمصطفی کلامی هِریس

به طور متوسط، در صندوق ورودی ایمیل شخصی، روزانه در حدود ۶۰ پیام دریافت می‌کنم، که بخش قابل توجهی از آن‌ها، به زبان فارسی نوشته شده‌اند. اما متأسفانه، در عده بسیار کمی از این پیام‌ها، اصول نامه‌نگاری حرفه‌ای و آکادمیک، رعایت شده است. در صحبت‌هایی که با دوستان و همکارانم دارم، آن‌ها هم این مورد را تأیید می‌کنند.

ما از لحاظ آیین نگارش، افت شدیدی در چند سال گذشته داشته‌ایم و متأسفانه کسی هم به فکر اصلاح این روند مخرب نیست. هر چند این موضوع، تزئینی و غیر ضروری به نظر می‌آید، اما معتقدم اتفاقا صدمات زیادی به فضای کاری و آکادمیک ما وارد کرده است.

مدت‌ها بود که می‌خواستم برخی نکات نسبتا ساده را که می‌توانند به بهبود وضعیت نگارشی کمک کنند، جمع‌بندی کنم. مواردی که در این نوشته قصد دارم به آن‌ها بپردازم، همه موارد ممکن نیستند؛ اما به زعم من، از مهم‌ترین موارد محسوب می‌شوند. ضمنا، بدیهی است که این متن، مخاطبان خاص خودش را دارد.

۱) به هیچ عنوان فینگلیش ننویسید. علی رغم بحث‌های تخصصی که در خصوص لاتین‌نویسی زبان فارسی در جریان بوده است، اما فعلا این نوع نگارش، مورد تأیید و تصویب عمومی نیست. شما در یک متن که به استاد راهنمایتان ارسال می‌کنید، و یا به یک سرمایه‌گذار بالقوه برای کسب و کارتان می‌فرستید، اگر از حروف لاتین برای نگارش فارسی استفاده می‌کنید، به صورت ضمنی، مقداری بی‌احترامی را هم ضمیمه نامه خود کرده‌اید.

۲) به هیچ عنوان از ادبیات عامیانه و غیر رسمی استفاده نکنید. این که به جای «می‌خواهم» از «می‌خوام» یا حتی «میخام» استفاده کنید، و یا کلمه «آیا» را به صورت «عایا» بنویسید، اصلا ایده خوبی برای یک مکاتبه رسمی، حرفه‌ای و یا آکادمیک نیست. رعایت این نکته، راه را بر ایجاد بسیاری اشکالات، مانند موضوع «ه» و «کسره اضافه» هم می‌بندد.

۳) از کلمات سنگین و ترکیب‌های ثقیل استفاده نکنید؛ به خصوص اگر معنای درست آن‌ها را نمی‌دانید. بسیاری از افراد جای «عرض کردن» و «فرمودن» را اشتباه می‌گیرند. هر دو عبارت، قرار است معنای «گفتن» را برسانند؛ اما اگر جابجا استفاده شوند، می‌تواند در بهترین حالت، تعبیر به بی‌سوادی نویسنده شود. همین طور، اگر در خصوص املای برخی عبارات نظیر «فورس ماژور»، «ثمن بخس» و «ضرس قاطع» مطمئن نیستید، جدا از به کار بردن این عبارات پرهیز کنید. ضرر استفاده نادرست از این موارد، بسیار بیشتر از فایده آن‌هاست.

۴) سلام، احوال‌پرسی و خداحافظی یادتان نرود. سعی کنید ابتدای نامه را با سلام و احوال‌پرسی شروع کنید و در نهایت با یک آرزوی خوب متن را تمام کنید. کمترین درجه مورد انتظار از نزاکت، همین مورد است، که متأسفانه تعدادی از افراد این مورد را هم رعایت نمی‌کنند.

۵) مطمئن باشید که متن ارسالی، اشکال املایی ندارد. متأسفانه غلط‌های املایی در مکاتبات روزمره، به خصوص در شبکه‌های اجتماعی، بسیار رایج شده‌اند. این که چرا به اینجا رسیده‌ایم، نیاز به بررسی دقیق‌تر دارد. اما، حداقل می‌توانیم با ابزارهای ساده‌ای مانند ویراست‌یار یا ویراست‌لایو، متن‌ها را پیش از ارسال، بررسی و تصحیح کنیم. طبق تجربه شخصی، تعداد زیادی از دانشجویان، «زمینه» را به صورت «ضمینه» می‌نویسند. این یک مورد به طرز عجیبی رایج شده است.

۶) متن را به درستی نشانه‌گذاری کنید. این مورد، متأسفانه بیش از اندازه مورد بی‌توجهی واقع شده است. حتی سایت‌ها و نشریات حرفه‌ای هم، این مورد را بعضا به شکل درستی رعایت نمی‌کنند. در حالی که، رعایت این موارد در متون خارجی، موضوعی کاملا عادی و ضروری است. این که نقطه، ویرگول (کاما)، نقطه ویرگول، دو نقطه، علامت سئوال و علامت تعجب به کلمه قبل از خود می‌چسبند و از کلمه بعدی یک فاصله دارند، موضوع واقعا ساده‌ای است؛ اما متأسفانه به درستی در متون رعایت نمی‌شود. توصیه می‌کنم اگر نحوه استفاده از علایم نگارشی را از یاد برده‌اید، حتما به یک کتاب مراجعه نمایید و/یا در اینترنت در مورد این موضوع جستجو کنید.

سخن پایانی: رعایت این نکات در نگاه اول، شاید دشوار به نظر برسد؛ اما تجربه نشان داده است که ظرف کمتر از دو هفته، اگر فردی روی این موارد تمرکز کند، از آن پس به صورت ناخودآگاه آن‌ها را رعایت خواهد کرد. ضمنا، توجه به این موارد را، به هیچ عنوان دست کم نگیرید. بسیاری از امتیازها و فرصت‌ها، دقیقا به خاطر عدم رعایت این ظرافت‌ها، از بین می‌روند.