سیدمصطفی کلامی هِریس

آیا تا کنون به این فکر کرده‌اید که کشاورزی باشید در یک مزرعه بادمجان یا کلم، و به هر بوته با آدرس آی-پی منحصر به خودش دسترسی داشته باشید و وضعیت آن را کنترل کنید؟ یا این که برنامه رشد و نگهداری جدیدی را برای یک گیاه، از همسایه، دوستان و یا افراد ناشناس، و از طریق اینترنت دانلود نمایید. و یا اصلا خود گیاه به دنبال دوستانش در «شبکه اجتماعی گیاهان» در سراسر دنیا باشد و برنامه‌های زندگی خودش را با دیگران به اشتراک بگذارد و از تجارب سایر گیاهان استفاده نماید.

تیم تحقیقاتی کشاورزی آزاد (Open Agriculture) به رهبری دکتر کِیلب هارپر (Caleb Harper) در دانشگاه MIT، ایده‌هایی را پرورش داده‌اند که به همین موارد و بیشتر از آن، منجر خواهد شد. این گروه پژوهشگر، توانسته‌اند کامپیوترهایی را بسازند که کارشان پرورش گیاهان است؛ دقیقا همان کاری که یک کشاورز انجام می‌دهد. اما این کامپیوترهای شخصی، قرار است در هر مکانی و مستقل از شرایط محیطی، به واسطه هوش مصنوعی، داده‌کاوی و بهره‌گیری از دانش زیست‌شناسی و کشاورزی کلاسیک، کار پرورش گیاهان و تولید غذا را عهده‌دار شوند. تمایل دارم این را، کشاورزی دیجیتال بنامم.

امروزه بخش اعظمی از حجم مبادلات و صادرات میان کشورها را، مواد غذایی و کشاورزی تشکیل می‌دهند. این موضوع، نیازمند صرف میلیاردها دلار هزینه در سراسر دنیاست. از طرفی، اغلب ما میوه‌ها و سبزیجات را به صورت تازه مصرف نمی‌کنیم و فاصله زمانی قابل توجهی میان چیدن و مصرف یک میوه وجود دارد. در این میان، علاوه بر این که برخی از این محصولات، خواص خود را از دست می‌دهند، فرایند نگهداری میوه‌ها و سبزیجات در یخچال‌ها و انبارهای مربوطه، بسیار پر هزینه است و صدماتی را نیز به محیط زیست وارد می‌کند.

این گروه پژوهشی با استفاده از فناوری‌های مختلف، کامپیوترهایی را ساخته‌اند که یک محیط مناسب برای کشت را برای انواع گیاهان فراهم می‌آورد و از این نظر، تقریبا هر مکان در دنیا، می‌تواند برای کشت هر محصولی مناسب باشد. علاوه بر این، هر گیاه و هر بوته، در بخش مربوط به خودش پرورش داده می‌شود و همه علایم حیاتی و فیزیکی آن، دائما کنترل می‌شوند. داده‌هایی نیز که در این روند به دست می‌آیند، با استفاده از روش‌های داده‌کاوی و هوش مصنوعی، کاوش شده و الگوهای رشد مناسب تشخیص داده می‌شوند.

در یک مزرعه دیجیتال، هر بوته آدرس دیجیتال و آی-پی خاص خودش را دارد و با سایر دوستانش در ارتباط است و تجاربش را با آن‌ها به اشتراک می‌گذارد. این امکان وجود دارد که هوش انسانی نیز، از فاصله دور برای کنترل این مزرعه استفاده شود. از طریق اتصال به شبکه داخلی این مزرعه، که ماحصل تجمیع کامپیوترهای مربوط به بوته‌هاست، می‌توان وضعیت فعلی و میزان پیشرفت بوته را دید. یعنی هر گیاه پروفایل آنلاینی دارد که نقطه شروع ایجاد یک «شبکه اجتماعی» از گیاهان است؛ به عبارت بهتر، یک جنگل دیجیتال.

به این ترتیب، دیتاسنترهای گیاهی و غذایی نیز در سراسر دنیا ایجاد می‌شوند و کارشان، برقرار کردن ارتباط میان گیاهان در حال رشد است. به این ترتیب، شما می‌توانید در اتاق خواب‌تان یک درخت موز داشته باشید که رابطه دوستانه‌ای با یک درخت موز در شیلی یا سوئد دارد، و هر از گاهی با آن‌ها در خصوص چطور رشد کردن مشورت و تبادل نظر می‌کند.

دکتر هارپر در یک سخنرانی تِد (TED) از این دستاورد و ایده، سخن می‌گوید. شما را دعوت می‌کنم که حتما این سخنرانی هیچان انگیز را ببینید. در حال حاضر، این فناوری به صورت متن-باز و آزاد در دسترس همه است و استفاده از آن رایگان می‌باشد. یکی از کاربردهای جالبی که دکتر هارپر برای سیستمش برشمرده است، کارخانه گیاهی ساخت واکسن بیماری اِبولا (Ebola) می‌باشد. گیاهانی که در یک شبکه به خصوص پرورش داده شده‌اند، پروتئین‌هایی را پرورش می‌دهند که در مقابل ابولا مقاوم است و برای ساخت داروی مقابله با این بیماری، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مطمئن هستم که با دسترسی به چنین وسیله‌ای، خیلی از ماها به کشاورزی رو خواهیم آورد. حتی فراتر از آن، برنامه‌نویس‌ها و استراتژیست‌های مربوط به امور کشاورزی دیجیتال نیز به مرور تربیت خواهند شد. شنیدن این اخبار و تلاش ارزشمند افرادی نظیر دکتر هارپر، بسیار خوشحال کننده و امید بخش است، و آینده‌ای روشن را برای ما و زمین نوید می‌دهد.