سیدمصطفی کلامی هِریس

آن طور که تا کنون در کتب و مراجع خوانده‌ایم، می‌دانیم که چشم انسان فقط امکان دیدن نورهای مرئی را دارد، که شامل نورهای بنفش (با طول موج ۴۰۰ نانومتر) تا قرمز (با طول موج ۷۰۰ نانومتر) می‌شود. از این رو، ما طول موج‌ها و فرکانس‌های خارج از این بازه را نمی‌توانیم ببینیم و حسگرهای نوری موجود در شبکه چشم ما، پاسخی به نورهای غیر مرئی، نمی‌دهند.

در میان امواج نامرئی نور، اشعه فرو سرخ یا مادون قرمز از اهمیت خاصی برخوردار است و مربوط به طیفی از امواج الکترومغناطیسی است که طول موج آن‌ها بیشتر از نور مرئی و کمتر از امواج رادیویی باشد. این امواج در صورت برخورد با جسمی، موجب گرم شدن آن می‌شوند و همین طور اجسام گرم نیز، این امواج را از خود منتشر می‌نمایند. انتقال گرمای خورشید به زمین، فقط به واسطه تابش امواج فرو سرخ امکان پذیر شده است و اگر چنین امکانی وجود نداشت، احتمالا زندگی بر روی زمین ایجاد نمی‌شد.

برخی از حیوانات (مثلا مارها) امکان حس اشعه مادون قرمز را دارند، که به آن‌ها این امکان را می‌دهد که بتوانند در تاریکی شب، کاملا بینا باشند. همین توانایی به صورت ماشینی، در قالب دوربین‌های دید در شب ایجاد شده است. یکی از شایع‌ترین استفاده‌های اشعه مادون قرمز، در ریموت کنترل‌های دستگاه‌های الکترونیکی است. برای دیدن تابش فرو سرخ خارج شده از ریموت تلویزیون، می‌توانید با دوربین گوشی‌تان از بخش جلوی آن، فیلم بگیرید. چیزی به شما نمایش داده خواهد شد که در حالت عادی، امکان دیدن آن را ندارید.

مدتی قبل، عده‌ای از دانشمندان در دانشکده پزشکی دانشگاه واشنگتون، به کشفی جالب دست یافتند. طبق یافته‌های این گروه از پژوهشگران، ما در حقیقت امکان دیدن اشعه مادون قرمز را داریم. در هنگام برخورد فوتون‌های نور به شبکیه چشم، مولکول‌هایی موسوم به نور دانه یا Photopigment ساخته می‌شوند که نهایتا مکانیزم بینایی را فعال می‌نمایند و اطلاعات به مغز ارسال می‌شود. فوتون‌های نور فرو سرخ در حالت عادی، انرژی لازم برای ایجاد یک فوتوپیگمنت را ندارند؛ اما طبق بررسی‌های این گروه، اگر پالس‌های نور مادون قرمز با زمان‌بندی مناسبی به چشم تابانده شود، این امکان وجود دارد که انرژی دو فوتون با هم ترکیب شود، و چشم انسان، این پرتوها را به رنگ سبز خفیف ببیند.

یافته‌های این گروه در قالب مقاله‌ای در مجله آکادمی علوم آمریکا چاپ شده است که از طریق این لینک در دسترس است. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص دستاورد این گروه نیز، پیشنهاد می‌کنم به لینک همین خبر در وبسایت دانشگاه واشینگتون مراجعه نمایید. البته، آن طور که من قبلا به صورت شفاهی از زبان دوست عزیزم، جناب آقای «دکتر کیوان انصاری» شنیده‌ام، ظاهرا اجداد غارنشین ما قابلیت مشاهده نور فرو سرخ را، البته به صورت محدود، داشته‌اند؛ اما به مرور این قابلیت از دست رفته است. چرا که احتمالا نیازی به این توانایی نداشته‌ایم.