سیدمصطفی کلامی هِریس

در زیست‌شناسی و علوم وابسته، از پتری دیش که حاوی مواد مغذی است، برای کشت مصنوعی اورگانیسم‌های کوچک استفاده می‌شود. غالبا ماده مغذی استفاده شده، آگار (عصاره خشک جلبک قرمز) است و به همین دلیل، ظرف آزمایش، به نام ظرف آگار شناخته می‌شود.

میان جهان پیرامون ما، یک ظرف آگار، یک آکواریوم و یک فورمیکاریوم (اَنت فارم) شباهت‌های بسیاری وجود دارد؛ از جمله این که بالاخره یک جایی این دنیاها تمام می‌شوند و به معنای واقعی کلمه، محدود هستند.

قرن‌ها پیش، زمانی که انسان از گرد بودن زمین مطلع نبود، امیدوار بود که با حرکت در دریاها، بتواند به آخر دنیا برسد. هر چند این دیدگاه اشتباه است و زمین به سبب شکل هندسی که دارد، نمی‌تواند آخری داشته باشد؛ اما در خصوص جهان اطراف ما، قطعا یک مرز محدود وجود دارد. جهانی که از هر نظری محدود است.

معلوم نیست که یک کلونی از میکروارگانیسم‌ها در ظرف آگار و یا مورچه‌های داخل یک فورمیکاریوم دقیقا در مورد آن محیط و یا کسی که آنجا را برایشان ساخته است، اساسا فکر می‌کنند یا نه؛ و یا اگر فکر می‌کنند، ماهیت افکارشان چیست. اما قطعا برای همه ما هیجان انگیز می‌شد اگر واقعا چنین فکری در ذهن آن‌ها وجود می‌داشت و می‌توانستیم آن را بخوانیم.

در ظرف آگار مواد مغذی قرار می‌دهند تا رشد سخت‌افزاری کلونی مورد آزمایش تسهیل شود. اما ظاهرا، در ظرف آگاری که من و شما الان داخل آن هستیم، در کنار میلیاردها میلیارد ذره سخت افزاری، کمی هم ترکیب آگار برای رشد نرم‌افزاری قرار داده شده است که اساسا می‌توانیم به ماهیت ظرف آگارمان بیاندیشیم.