سیدمصطفی کلامی هِریس

اکسیژن گازی است که بدون آن، انسان و هر موجود هوازی دیگری، در عرض چند دقیقه زندگی‌اش را از دست می‌دهد. اما اکسیژن، با این حال که یکی از لوازم اصلی زندگی است، یکی از دلایل مرگ ما نیز هست. اکسیژن یک شمشیر دو لبه است.

نام اکسیژن، از ترکیب دو کلمه یونانی اوکسیس (Oxys) به معنای اسید، ترش و تیز، و جنیس (Genes) به معنای سازنده و مایه، تشکیل شده است. چرا که در آن زمان، به اشتباه تصور می‌شد که همه اسیدها خاصیت خود را مرهون اکسیژن هستند و بدون آن، نمی‌توان اسید ساخت؛ به همین دلیل این ماده به نام اکسیژن، به معنی اسیدساز، تیزمایه یا ترش‌مایه نامیده شد.

امروزه همه می‌دانیم که یکی از عوامل سه گانه و مهم ایجاد آتش، اکسیژن است. ما نیز، دقیقا به همین دلیل اکسیژن را در بدن خود داریم؛ در واقع نیاکان تک سلولی ما، میلیون‌ها سال پیش از ما، آتش را کشف کرده و آن را به کنترل در آورده‌اند. هر بار که یک مولکول اکسیژن در میتوکندری یک سلول برای سوخت و ساز استفاده می‌شود، یک آتش کنترل شده بر پا می‌شود که نهایتا انرژی مورد نیاز را برا ادامه زندگی سلول، فراهم می‌کند.

اما همین اکسیژن در حالت عادی، هر چند برای زنده ماندن ما لازم است، در طول زمان باعث پیری ما می‌شود. در واقع، تنفس و زنده ماندن، چیزی جز یک مسموم شدن آهسته و کنترل شده با اکسیژن نیست. فقط این مسمومیت، به جای این که چند دقیقه یا ساعت طول بکشد، ۷۰ سال طول می‌کشد که ما را از پا در بیاورد.

البته، اکسیژن مشکلات دیگری هم برای ما به همراه دارد. از اکسیژنی که توسط خون به سلول‌ها تحویل داده می‌شود، چیزی حدود ۳ الی ۵ درصد، معمولا از دست میتوکندری فرار می‌کند و موجب ایجاد رادیکال‌های آزاد می‌شود، که می‌تواند مشکلات بسیار زیادی را برای ما به وجود بیاورد. به خصوص، با توجه به شرایط و سبک زندگی فعلی، به ویژه عوامل استرس‌زا و تغذیه، حجم این رادیکال‌ها به مراتب بیشتر هم شده است. بیماری‌های متنوعی نظیر سرطان، نارسایی‌های قبلی، آسیب‌های مغزی، مشکلات عضلانی و پیری زودرس، از جمله مشکلاتی هستند که رادیکال‌های آزاد برای ما به وجود آورده‌اند.

اما خوشبختانه مصرف مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان، به ویژه میوه‌ها و سبزیجات، می‌تواند آمادگی لازم را به بدن اضافه نماید و در مهار این رادیکال‌های آزاد به ما کمک کند. به طور خاص، مواد غذایی حاوی ویتامین C و ویتامین E، بیشترین تاثیر را می‌توانند داشته باشند.