سیدمصطفی کلامی هِریس

«چندزبانگی» (Polyglotism) یا «پولیگلاتیسم»، به تسلط بر چندین زبان به طور هم‌زمان گفته می‌شود. چندزبانگی شامل توانایی فرد برای درک مطلب، حرف زدن، خواندن و نوشتن به زبان‌هایی می‌شود که دانش آن‌ها را دارد. کلمه «Polyglotism» مترادف با «Multilingualism» است. اما در سال‌های اخیر، از «پولیگلات» (Polyglot) برای اشاره به افرادی استفاده می‌شود که چندین زبان را به عنوان سرگرمی یاد می‌گیرند. نکته جالب توجه این است که گفته می‌شود، جمعیت افراد پولیگلات در جهان بیش از افراد تک‌زبانه است.

دلایل و نظریه‌های متفاوتی پیرامون چگونگی چندزبانگی برخی از افراد وجود دارد. این در حالی است که علاقه‌مندان به یادگیری زبان(هایی) غیر از زبان مادری خودشان، همواره در تلاش هستند تا راز افراد پولیگلات را بدانند. در یک سخنرانی «تِد» (Ted) که اخیرا آن را مشاهده کرده‌ام [+]، خانم «لیدیا ماچووا» (Lýdia Machová) [+] که یک پولیگلات است و هشت زبان زنده دنیا را می‌داند، در رابطه با تحقیقاتی که در این حوزه داشته، دلایل و روش‌هایی که به واسطه آن‌ها زبان‌های مختلف را یاد گرفته، صحبت می‌کند.

ایشان می‌گوید که در همایش‌های گوناگونی (مربوط به یادگیری زبان و پولیگلات‌ها) شرکت و سعی کرده است با پولیگلات‌های دیگر صحبت کند تا از این راز که پولیگلات‌ها (خودش و دیگر پولیگلات‌ها را می‌گوید) می‌توانند تعداد زیادی زبان را یاد بگیرند آگاه شود. خانم ماچووا می‌گوید در چنین همایش‌هایی با افرادی دیدار کرده است که بیش از ده تا پانزده زبان را بلد هستند.

حقیقتا مساله یادگیری چند زبان برای بسیاری از افراد موضوع جالبی به شمار می‌آید. به ویژه، برای ما در ایران که در یادگیری زبان‌های خارجی معمولا دچار مشکل هستیم. خانم ماچووا چندین موضوع جالب را در این رابطه در سخنرانی خود مطرح می‌کند. در ادامه، بخش‌هایی از صحبت‌های خانم لیدیا ماچووا در این سخنرانی تد [+] آمده است:

«ویژگی مشترکی که به طور خاصی بین ما افراد پولیگلات وجود دارد، این است که یادگیری زبان را به یک فرایند «لذت‌بخش» (Enjoyment) تبدیل می‌کنیم؛ و این نقطه ورود قضیه است. من قصد داشتم زبان آلمانی یاد بگیرم و برای همین، سریال «دوستان» (Friends) را به زبان آلمانی دیدم. دوبله آلمانی این سریال در یادگیری زبان آلمانی خیلی به من کمک کرد و آهسته آهسته بعد از دو ماه تازه توانستم جملات را از هم تشخیص بدهم و بعد از چند ماه توانستم کاملا جملات را متوجه شوم. ولی این فرایند برای من یک فرایند سخت مانند رفتن به مدرسه و کلاس درس نبود، بلکه فرایندی لذت بخش محسوب می‌شد. من به رمان‌های «هَری پاتِر» (Harry Potter) علاقه زیادی داشتم و بنابراین، برای یادگیری زبان «اسپانیایی» (Español)، ترجمه اسپانیایی این کتاب‌ها را خواندم. خواندن این کتاب‌ها به زبان اسپانیایی به من کمک زیادی کرد که بمانم و برای یادگیری این زبان استقامت کنم.»

خانم ماچووا چندین روش دیگر را در خلال این سخنرانی مطرح می‌کند که در اینجا گزیده‌ای از آن‌ها بیان شده است. اما، مهمترین بخش صحبت ایشان این است که فرایند یادگیری زبان جدید را به یک لذت تبدیل کنیم. در بخش انتهایی صحبت‌های خانم ماچووا نیز موضوع بسیاری جالبی وجود دارد که به طور کوتاه به آن می‌پردازم. ایشان می‌گوید: «معمولا چنین تصور می‌شود که افراد پولیگلات ویژگی‌های منحصر به فردی دارند، خیلی باهوش هستند، خیلی استعداد ذاتی دارند. نه؛ اتفاقا یک سری از افراد پولیگلات وجود داشتند که حتی در یادگرفتن زبان مادری خودشان هم دچار مشکل بودند. ولی به هر حال روشی را برای یادگیری پیدا می‌کنند. یک روش منحصر به فرد برای خودشان که به واسطه آن آموزش را بهتر پیش می‌برند.»

در این سخنرانی، خانم ماچووا به چند نفر از افراد پولیگلاتی که با آن‌ها آشنا شده و روش‌هایی که برای یادگیری یک زبان جدید استفاده کرده‌اند اشاره می‌کند و نشان می‌دهد که اینچنین نیست که حتما این افراد، اشخاص ویژه‌ای هستند. در واقع می‌گوید، اگر یک نفر یک زبان را یاد گرفته است، پس زبان دوم را نیز می‌تواند یاد بگیرد. برای مثال، ما اگر می‌توانیم به زبان فارسی صحبت کنیم، زبان‌های دیگر را نیز می‌توانیم یاد بگیریم؛ اگر نمی‌توانیم یاد بگیریم یعنی روش آموزش ما مشکل دارد و این موضوع چکیده کل صحبت‌های لیدیا ماچووا در این سخنرانی است.

خانم ماچووا چند روش جالب را هم که افراد پولیگلات برای یادگیری زبان جدید استفاده کرده‌اند مطرح می‌کند. مثلا، یکی از پولیگلات‌ها چنین بیان کرده که برای یادگیری زبان روسی، چند نفر را به صورت تصادفی در اسکایپ به لیست مخاطبان خود اضافه کرده است. سپس، به یکی از این افراد روسی یک پیام می‌دهد و جواب ارسالی توسط آن فرد را به یک روس دیگر ارسال می‌کند. بعد، جواب شخص دوم را مجددا برای شخص اول ارسال می‌کند. در واقع این کار مانند این است که فرد اصلی به عنوان یک واسطه در میان مکالمه دو نفر غریبه قرار دارد که خودشان نمی‌دانند در حال مکالمه با یکدیگر هستند، ولی در واقع پیام‌های آن‌ها به هم منتقل می‌شود. بدین صورت، فرد شیوه مکالمه در زبان روسی را می‌آموزد.

در مجموع این سخنرانی تد [+] در رابطه با یادگیری زبان حاوی نکات جالبی بود که در بالا به گوشه‌هایی از آن اشاره شد و مشاهده آن را به شما هم توصیه می‌کنم.