۳ اسفند ۱۳۹۴

نقطه آبی رنگ پریده

این تصویر یکی از محبوب‌ترین مناظر و تصاویر علمی ثبت شده است. نام تصویر نقطه آبی رنگ پریده (Blue Pale Dot) است و در میان منجمین بسیار معروف است؛ تا جایی که برخی این تصویر را، تابلوی مونالیزای فضانوردی و نجوم می‌دانند.

این یک عکس از زمین، از فاصله ۶ میلیارد کیلومتری است و حدود ۲۶ سال پیش توسط فضاپیمای وُیجر یک، ثبت شده است. این فضاپیما در سپتامبر ۲۰۱۳ از فضای منظومه شمسی خارج شد و در حال حاضر، دورترین ساخته دست بشر، از کره زمین است. اندازه زمین در تصویر فوق، کوچکتر از یک پیکسل، و فقط حدود ۱۲ درصد اندازه یک پیکسل است. نوارهای رنگی نیز، حاصل انعکاس نور خورشید در لنز دوربین ویجر یک هستند. نسخه اصلی تصویر و اطلاعات تکمیلی در خصوص آن را می‌توانید در ویکی‌پدیا بخوانید.

۳۰ بهمن ۱۳۹۴

آپارتمانی به نام جهان

جهان پیرامون ما، شامل هر آنچه از آن دیده‌ایم و خواهیم دید، حدود ۱۴ میلیارد سال پیش در اثر مهبانگ به وجود آمده است. از آن زمان تا کنون، این جهان هیچ گاه از تکاپو نایستاده است و کارخانه‌ای فعال در قلب جهان، مدام مشغول افزودن موجودات و مفاهیم جدید بوده است.

نخستین محصولات این کارخانه عظیم، پس از پیدایش مکان و زمان (که اساسا وجود نداشتند)، به احتمال زیاد ذرات بنیادین است که در مدل‌های مختلف، تعداد آن‌ها متفاوت است. در مدل استاندارد، تا کنون ۶۱ نوع از این ذرات بنیادین کشف شده‌اند. این ذرات علی رغم حضور در همه جا و در هر زمان، صرفا آجرهای پایه ساختمان گیتی را تشکیل می‌دهند و ظرفیت ایجاد مفاهیم و کارکردهای پیچیده را ندارند. مدتی بعد، موجودات پیچیده‌تری پا به عرصه وجود می‌گذارند، که از میان آنها، الکترون، پروتون و نوترون، بیش از همه برای ما آشنا هستند.

۲۷ بهمن ۱۳۹۴

قرارداد زمانی

چند شب پیش، در یخچال را باز کردم تا طبق معمول، پیش از خواب یک لیوان شیر بخورم. ساعت از ۱۲ نیمه شب گذشته بود و تاریخ انقضای شیر، عملا مربوط به دیروز بود. اگر در آن لحظه، یک ماشین یا روبات با منطق دو-دویی و کلاسیک قرار بود تصمیم‌گیری کند، آن یک لیوان شیر، اصولا نباید خورده می‌شد؛ اما من (احتمالا به دلیل استفاده از منطق فازی) شیر را خوردم و خوشبختانه مشکلی هم پیش نیامد.

تجربه و قضایای ریاضی نشان داده‌اند، این نوع تصمیم‌گیری‌ها با تغییر موتور استنتاج به یک موتور نرم‌تر (مثلا موتور استنتاج فازی) می‌توانند منجر به نتایج بهتری شوند. اما با توجه به ماهیت زمان (که متغیر مستقل این مسأله است)، می‌شود از زاویه دیگری نیز به این موضوع نگاه کرد.

ظرف آگار، همه دنیای ما

در زیست‌شناسی و علوم وابسته، از پتری دیش که حاوی مواد مغذی است، برای کشت مصنوعی اورگانیسم‌های کوچک استفاده می‌شود. غالبا ماده مغذی استفاده شده، آگار (عصاره خشک جلبک قرمز) است و به همین دلیل، ظرف آزمایش، به نام ظرف آگار شناخته می‌شود.

میان جهان پیرامون ما، یک ظرف آگار، یک آکواریوم و یک فورمیکاریوم (اَنت فارم) شباهت‌های بسیاری وجود دارد؛ از جمله این که بالاخره یک جایی این دنیاها تمام می‌شوند و به معنای واقعی کلمه، محدود هستند.

۹ بهمن ۱۳۹۴

چراغ ترمز

فرایند حاکم بر چراغ ترمز پشت ماشین‌ها، پدیده جالبی است. وقتی راننده ترمز می‌گیرد، جریان الکتریکی وصل می‌شود که نهایتا الکترون‌ها را جابجا می‌کند و نوری در لامپ تولید می‌شود. قطعا الکترون‌ها هیچ تصوری در مورد این که می‌توانند مسبب ایجاد نور باشند، ندارند. چه برسد به این که بدانند، اصولا مفهوم اصلی چراغ ترمز، ارسال پیام «احتیاط» یا «خطر» برای راننده پشت سر است.