دو دهه پرواز یک عقاب به روایت تصویر

نقشه‌ای که مشاهده می‌کنید، مسیر پروازهای یک عقاب را طی بیش از بیست سال نشان می‌دهد. سنسور تعقیب مسیری که برای ثبت مسیر پروازهای این عقاب مورد استفاده قرار گرفته است، در کشور روسیه به بدن او متصل شده بود و این سنسور GPS، در تمام این سال‌ها، اطلاعات مسیرهای پروازی این عقاب را ثبت و مخابره کرده است.

کشف اسرار آفرینش با زیست‌شناسی کوانتومی

در علم فیزیک، «کوانتوم» (quantum) به کم‌ترین مقدار از هر موجودیت فیزیکی گفته می‌شود. بر همین اساس، «مکانیک کوانتومی» (Quantum Mechanics) که با عناوین دیگری همچون «فیزیک کوانتوم» (Quantum Physics) و «نظریه کوانتوم» (Quantum Theory) نیز شناخته شده است، نظریه‌ای بنیادی در علم فیزیک است که ماهیت کوچک‌ترین مقیاس از سطوح انرژی در اتم‌ها و ذرات زیراتمی را توصیف می‌کند.

«زیست‌شناسی کوانتومی» (Quantum Biology) مبحثی نسبتا جدید است؛ هر چند که اولین جرقه‌های ظهور آن در سال‌های ۱۹۲۰ میلادی زده شده بود. در زیست‌شناسی کوانتومی به کاربردهای مکانیک کوانتومی و «شیمی نظری» (Theoretical Chemistry) در موضوعات و مسائل زیست‌شناسی می‌پردازند.

۸ فروردین ۱۳۹۶

نوع بشر و تعامل او با زمین

حدود ۶ ماه قبل، محمد ضیایی، یکی از دوستان خوبم از دوران کارشناسی در دانشگاه تبریز، کتاب انسان خردمند (Sapiens) را معرفی کرد، که توسط یوال نوح هرری نوشته شده است. به هر ترتیبی بود، یک نسخه از کتاب را یافتم و با هیجان مطالعه آن را شروع کردم. کتاب بسیار جالبی است و مطالعه آن را، به همه علاقه‌مندان به نگرش علمی، توصیه می‌کنم. چند نتیجه جالب و کلی را از مطالعه این کتاب دارم، که سعی می‌کنم به مرور در موردشان بنویسم. دیدگاه‌های بدیعی در این کتاب ارائه می‌شوند که پنجره کاملا جدید و علمی رو به جهان هستی و جامعه اطراف است؛ هر چند نقدهایی هم می‌توان نسبت به دیدگاه‌های آن داشت.

۱۲ آبان ۱۳۹۵

اسفناج بمب یاب

چند روز پیش، مقاله جالبی در مجله مواد نیچر (Nature Materials) به چاپ رسید، که هم اکنون در این لینک [+] در دسترس است. محققینی از MIT و دانشگاه کالیفرنیا، توانسته‌اند با مهندسی و تغییر گیاه اسفناج، آن را به یک وسیله تشخیص مواد منفجره و بمب تبدیل کنند. آن‌ها با کار گذاشتن سنسورهایی بسیار ریز در اسفناج، یک سیستم تشخیص مواد منفجره ساخته‌اند، که حتی در مواقع نیاز، می‌تواند از طریق ایمیل، خطرات احتمالی را اطلاع‌رسانی کند. به این ترتیب، احتمالا دیگری نیازی به سگ‌های بمب‌یاب هم نخواهیم داشت.

قانون صد گام

مدتی قبل، یکی از دانشجویان سئوالی را در خصوص مرجع «قانون صد گام» مطرح کرده بود. این قانون، یکی از مفروضات علوم شناختی و عصب‌شناسی مدرن است که کاربردهایی نیز در هوش مصنوعی و طراحی سیستم‌های هوشمند دارد. متن قانون صد گام، برای نخستین بار، در مقاله‌ای از فِلدمن و بالارد در سال ۱۹۸۲ مطرح شده است و به این صورت است: هر عملی در مغز انسان، مستقل از این که چقدر ساده یا پیچیده باشد، نهایتا ۱۰۰ سلول عصبی یا نورون را فعال خواهد کرد.

۲۱ خرداد ۱۳۹۵

هماهنگی مترونوم‌ها

آزمایش «هماهنگی مترونوم‌ها» یکی از پدیده‌های جالب است که حقایق بسیار جالبی را به نمایش می‌گذارد. مترونوم ابزاری است که می‌توان از آن برای ایجاد نوسان با دوره تناوب دلخواه استفاده کرد و اصلی‌ترین کاربرد آن، در تمرین موسیقی و هماهنگ‌سازی یک گروه نوازنده است، تا ریتم یا ضرب آهنگ را نگه دارند.

۱۹ خرداد ۱۳۹۵

چشم بصیرت از نوع دید در شب

آن طور که تا کنون در کتب و مراجع خوانده‌ایم، می‌دانیم که چشم انسان فقط امکان دیدن نورهای مرئی را دارد، که شامل نورهای بنفش (با طول موج ۴۰۰ نانومتر) تا قرمز (با طول موج ۷۰۰ نانومتر) می‌شود. از این رو، ما طول موج‌ها و فرکانس‌های خارج از این بازه را نمی‌توانیم ببینیم و حسگرهای نوری موجود در شبکه چشم ما، پاسخی به نورهای غیر مرئی، نمی‌دهند.

۷ خرداد ۱۳۹۵

اکسیژن، شمشیر دو لبه

اکسیژن گازی است که بدون آن، انسان و هر موجود هوازی دیگری، در عرض چند دقیقه زندگی‌اش را از دست می‌دهد. اما اکسیژن، با این حال که یکی از لوازم اصلی زندگی است، یکی از دلایل مرگ ما نیز هست. اکسیژن یک شمشیر دو لبه است.

نام اکسیژن، از ترکیب دو کلمه یونانی اوکسیس (Oxys) به معنای اسید، ترش و تیز، و جنیس (Genes) به معنای سازنده و مایه، تشکیل شده است. چرا که در آن زمان، به اشتباه تصور می‌شد که همه اسیدها خاصیت خود را مرهون اکسیژن هستند و بدون آن، نمی‌توان اسید ساخت؛ به همین دلیل این ماده به نام اکسیژن، به معنی اسیدساز، تیزمایه یا ترش‌مایه نامیده شد.

۳ خرداد ۱۳۹۵

ما در خانه خود غریبه‌ایم

پروژه ژنوم انسان که از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۳ اجرا شد، با خواندن دنباله ژنی کامل انسان به کار خود پایان داد. این پروژه، کماکان بزرگترین همکاری پروژه‌ای در حوزه زیست‌شناسی محسوب می‌شود. پروژه میکروبیوم انسان نیز، یک پروژه مشابه است که در سال ۲۰۰۸ با بودجه ۱۱۵ میلیون دلاری شروع به کار کرد. هر چند هنوز اهداف این پروژه به صورت کامل محقق نشده‌اند، اما دستاوردهای بسیار مهمی از این پروژه حاصل شده‌اند. هدف از اجرای این پروژه، یافتن نقشه کاملی از میکروب‌هایی است که به همراه سلول‌های بدن انسان، در داخل یا بر روی بدن انسان زندگی می‌کنند و برای زندگی انسان ضروری هستند.

۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۵

مغزی که خودش را تربیت می‌کند

قشر مغز یا Cerebral Cortex مهم‌ترین بخش مغز انسان و همان لایه سلول‌های خاکستری است که مغز را پوشانده است. هر بخش از قشر مغز، به وظیفه و عملکرد خاصی اختصاص دارد، که در کنار هم مهارت‌ها و احساسات را کنترل می‌کنند. به عنوان مثال، حواس پنجگانه و قابلیت‌های حرکتی (موتوری) در بخش‌های مشخصی از قشر مغز، پردازش می‌شوند.